Nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa: Sự thật khiến bạn bất ngờ!

Nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa không chỉ xuất phát từ chế độ ăn uống mà còn chịu tác động bởi nhiều yếu tố ít ai ngờ đến. Từ thói quen sinh hoạt tưởng chừng vô hại đến căng thẳng kéo dài, tất cả đều có thể làm suy yếu hệ tiêu hóa và gây ra các bệnh về đường tiêu hóa. Bên cạnh việc làm ảnh hưởng đến dạ dày hay ruột, những vấn đề này còn liên quan mật thiết đến sức khỏe toàn thân. Vậy đâu là những nguyên nhân thực sự và làm thế nào để phòng tránh các bệnh về tiêu hóa một cách hiệu quả?

1. Bệnh về đường tiêu hóa: Vì sao ăn đúng nhưng vẫn mắc bệnh?

Khi nói đến nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa, hầu hết mọi người đều nghĩ ngay đến chế độ ăn uống. Một chế độ ăn thiếu cân đối, nhiều dầu mỡ, ít chất xơ có thể gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít người dù ăn uống khoa học vẫn mắc các bệnh về đường tiêu hóa. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu chỉ cần ăn uống lành mạnh là đủ để bảo vệ hệ tiêu hóa?

1.1. Khi chế độ ăn đúng không đủ bảo vệ hệ tiêu hóa

Dạ dày, ruột và toàn bộ hệ tiêu hóa không chỉ chịu tác động từ thực phẩm mà còn từ nhiều yếu tố khác như tâm lý, lối sống và môi trường. Một nghiên cứu trên tạp chí Gastroenterology cho thấy căng thẳng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) và viêm loét dạ dày dù người bệnh có chế độ ăn uống hợp lý. Khi căng thẳng, cơ thể tiết ra cortisol – hormone làm giảm nhu động ruột và tăng tiết axit dạ dày, dẫn đến rối loạn tiêu hóa.

Không chỉ vậy, một số thói quen tưởng chừng vô hại như ăn quá nhanh, nhai không kỹ hay vừa ăn vừa làm việc cũng có thể khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả. Khi thực phẩm không được nhai kỹ, dạ dày phải làm việc nhiều hơn, dễ gây đầy hơi, khó tiêu.

1.2. Những yếu tố ít ai ngờ đến nhưng lại là thủ phạm gây bệnh

Bên cạnh tâm lý và thói quen ăn uống, môi trường sống và lối sống hiện đại cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tiêu hóa. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất trong thực phẩm chế biến sẵn, thuốc trừ sâu hay chất bảo quản có thể làm suy yếu hệ vi sinh đường ruột – một yếu tố quan trọng giúp duy trì chức năng tiêu hóa khỏe mạnh.

Ngoài ra, giấc ngủ cũng đóng vai trò không nhỏ. Một nghiên cứu trên Tạp chí Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ cho thấy những người ngủ không đủ giấc có nguy cơ cao mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và táo bón do rối loạn đồng hồ sinh học.

Như vậy, dù có chế độ ăn uống lành mạnh, bạn vẫn có thể mắc các bệnh về đường tiêu hóa nếu không kiểm soát tốt các yếu tố khác như căng thẳng, giấc ngủ và môi trường sống. Hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn trong việc bảo vệ sức khỏe tiêu hóa.

2. Những nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa

Trên thực tế, có nhiều nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa xuất phát từ những hành vi rất quen thuộc trong cuộc sống nhưng thường bị bỏ qua. Dưới đây là một số nguyên nhân chính. 

2.1. Thói quen hằng ngày thường bị bỏ qua

Có những thói quen tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về tiêu hóa.

Chẳng hạn, việc ăn quá nhanh và nhai không kỹ có thể khiến dạ dày chịu áp lực lớn. Khi thực phẩm chưa được nghiền nhỏ, hệ tiêu hóa phải hoạt động nhiều hơn để phân giải thức ăn, dẫn đến tình trạng đầy hơi, khó tiêu. Theo một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Tiêu hóa Hoa Kỳ, những người có thói quen ăn nhanh có nguy cơ cao mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và viêm loét dạ dày hơn 30% so với những người ăn chậm, nhai kỹ.

Ngoài ra, vừa ăn vừa xem điện thoại hoặc làm việc khiến não bộ không tập trung vào quá trình tiêu hóa, làm giảm tiết enzyme và dịch vị dạ dày, gây khó tiêu, đầy bụng. Tương tự, việc sử dụng ống hút thường xuyên làm gia tăng lượng không khí nuốt vào dạ dày, dễ dẫn đến tình trạng chướng bụng và rối loạn tiêu hóa. Đây đều là những nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa nghiêm trọng mà nhiều người thường bỏ qua. 

2.2. Ảnh hưởng từ yếu tố tâm lý và cảm xúc

Mối liên hệ giữa hệ thần kinh và hệ tiêu hóa đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu y khoa. Căng thẳng kéo dài có thể làm mất cân bằng hệ thần kinh ruột, kích thích co thắt đại tràng, gây hội chứng ruột kích thích (IBS) – một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay. Một thống kê của Hiệp hội Tiêu hóa Mỹ cho thấy, khoảng 60% bệnh nhân IBS có liên quan đến yếu tố tâm lý như stress, lo âu hoặc trầm cảm.

Không chỉ vậy, thói quen kìm nén cảm xúc, không giải tỏa căng thẳng có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh thực vật, làm rối loạn chức năng tiêu hóa – đây là nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa ít ai ngờ đến. Hệ quả là dạ dày tiết axit bất thường, nhu động ruột hoạt động không ổn định, dễ gây viêm loét dạ dày hoặc táo bón kéo dài.

2.3. Môi trường sống và công việc

Những tác nhân từ môi trường cũng góp phần không nhỏ vào sự phát triển của các bệnh về đường tiêu hóa. Một số loại hóa chất bảo quản trong thực phẩm chế biến sẵn, thuốc trừ sâu trong rau củ hoặc chất phụ gia có thể làm suy giảm hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến mất cân bằng hệ tiêu hóa.

Làm việc ca đêm hoặc thiếu ngủ thường xuyên cũng là một yếu tố nguy cơ. Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa hệ tiêu hóa, giúp duy trì quá trình tiết enzyme và hấp thu dinh dưỡng. Một nghiên cứu trên Tạp chí Sleep Medicine cho thấy những người ngủ ít hơn 6 giờ mỗi đêm có nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày và táo bón cao hơn 40% so với những người có giấc ngủ đủ.

Bên cạnh đó, thói quen ngồi quá lâu hoặc ít vận động làm giảm nhu động ruột, khiến thức ăn di chuyển chậm hơn qua hệ tiêu hóa. Điều này không chỉ gây táo bón mà còn làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa kéo dài.

2.4. Các sản phẩm tưởng vô hại nhưng gây hại đường ruột

Một số sản phẩm quen thuộc như thuốc giảm đau không kê đơn (NSAIDs) hay kháng sinh có thể gây tác động tiêu cực đến dạ dày và cũng là nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa. Việc lạm dụng thuốc này có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, tăng nguy cơ viêm loét và chảy máu tiêu hóa.

Thói quen uống nước có ga hoặc các loại nước ép đóng chai thường xuyên cũng không có lợi cho hệ tiêu hóa. Những thức uống này có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây khó chịu cho đường tiêu hóa và làm tăng nguy cơ viêm loét.

Ngoài ra, chế độ ăn uống thiếu chất xơ nhưng lại giàu thực phẩm chế biến sẵn có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Khi thiếu hụt chất xơ, hệ tiêu hóa mất đi sự cân bằng tự nhiên, làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích và táo bón.

Việc nhận diện và điều chỉnh những nguyên nhân này là bước quan trọng giúp bảo vệ hệ tiêu hóa khỏe mạnh, hạn chế nguy cơ mắc các bệnh về tiêu hóa.

3. Hệ quả của việc bỏ qua những nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa ít ai ngờ đến

Các bệnh về đường tiêu hóa không chỉ gây khó chịu tạm thời mà còn có thể tiến triển âm thầm và dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng chẳng hạn như ung thư. Việc chủ quan với những dấu hiệu ban đầu hay bỏ qua nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa có thể ảnh hưởng không chỉ đến hệ tiêu hóa mà còn tác động đến sức khỏe tổng thể.

3.1 Bệnh lý tiêu hóa tiến triển âm thầm, gây biến chứng nguy hiểm

Nhiều người chỉ nhận ra hệ tiêu hóa có vấn đề khi xuất hiện triệu chứng đau dạ dày, đầy hơi, buồn nôn hoặc rối loạn đại tiện… Tuy nhiên, các bệnh đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích hay trào ngược dạ dày thực quản có thể diễn ra âm thầm trong thời gian dài trước khi bùng phát thành những biến chứng nguy hiểm.

Chẳng hạn như: Viêm loét dạ dày nếu không được kiểm soát tốt có thể tiến triển thành loét nặng, gây chảy máu tiêu hóa hoặc thủng dạ dày và cần đến sự can thiệp y khoa khẩn cấp. Một nghiên cứu trên Tạp chí Tiêu hóa Quốc tế cho thấy, có khoảng 15% bệnh nhân viêm loét dạ dày không điều trị kịp thời sẽ tiến triển thành xuất huyết tiêu hóa nghiêm trọng.

Tương tự, hội chứng ruột kích thích không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, làm gián đoạn công việc và sinh hoạt. Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến rối loạn hấp thu, suy dinh dưỡng hoặc tăng nguy cơ viêm đại tràng mạn tính.

Táo bón kéo dài cũng không chỉ đơn thuần là một vấn đề tiêu hóa mà còn có thể gây ra bệnh trĩ, nứt hậu môn hoặc tăng nguy cơ viêm túi thừa đại tràng, ung thư đại tràng, ung thư trực tràng…  Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, những người bị táo bón kéo dài có nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn 50% so với người có thói quen đại tiện đều đặn.

3.2 Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột – Ảnh hưởng toàn thân

Hệ vi sinh đường ruột không chỉ đóng vai trò trong quá trình tiêu hóa mà còn có mối liên hệ mật thiết với hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Khi sự cân bằng của hệ vi sinh bị phá vỡ – do stress, lạm dụng thuốc hoặc chế độ ăn uống thiếu khoa học – hệ tiêu hóa dễ bị rối loạn, đồng thời làm suy yếu khả năng miễn dịch của cơ thể.

Nghiên cứu từ Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy, hơn 70% hệ miễn dịch của cơ thể nằm trong đường ruột. Khi lợi khuẩn bị suy giảm, hệ miễn dịch có thể bị suy yếu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và các bệnh lý viêm nhiễm.

Ngoài ra, hệ tiêu hóa còn ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý thông qua trục não – ruột. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, sự mất cân bằng vi sinh đường ruột có thể làm gia tăng nguy cơ rối loạn lo âu, trầm cảm và căng thẳng kéo dài. Theo một nghiên cứu trên Tạp chí Tâm thần học Châu Âu, những người mắc hội chứng ruột kích thích có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn 50% so với người có hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Rõ ràng, các bệnh về đường tiêu hóa không chỉ dừng lại ở các triệu chứng khó chịu mà còn có thể tác động đến sức khỏe toàn thân nếu không được kiểm soát kịp thời. Chủ động tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hoá và bảo vệ hệ tiêu hóa là cách tốt nhất để duy trì sức khỏe lâu dài và phòng tránh những hệ lụy nghiêm trọng.

4. Cách phòng ngừa và điều chỉnh thói quen để bảo vệ hệ tiêu hóa

Để phòng ngừa và kiểm soát nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa, mỗi người cần chủ động thay đổi những thói quen không lành mạnh, hạn chế căng thẳng và xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý.

4.1 Thay đổi thói quen sinh hoạt – Chìa khóa bảo vệ hệ tiêu hóa

Những thói quen tưởng chừng vô hại trong sinh hoạt hằng ngày có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến đường ruột. Ăn quá nhanh, nhai không kỹ khiến dạ dày phải làm việc nhiều hơn, dễ dẫn đến tình trạng khó tiêu và trào ngược axit. Tương tự, việc vừa ăn vừa sử dụng thiết bị điện tử làm giảm sự tập trung của não bộ vào quá trình tiêu hóa, gây ảnh hưởng đến việc tiết enzyme tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất.

Bên cạnh đó, vận động thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự hoạt động nhịp nhàng của hệ tiêu hóa. Các nghiên cứu cho thấy, việc đi bộ nhẹ nhàng sau bữa ăn có thể giúp tăng cường nhu động ruột, giảm nguy cơ táo bón và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn. Một nghiên cứu từ Tạp chí Tiêu hóa Hoa Kỳ khẳng định, những người có thói quen vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích thấp hơn 40% so với người ít vận động.

4.2 Kiểm soát căng thẳng – Yếu tố quan trọng giúp đường ruột khỏe mạnh

Như đã chia sẻ ở trên, căng thẳng kéo dài cũng là nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa. Quá trình căng thẳng không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, viêm loét dạ dày và trào ngược dạ dày thực quản.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, các kỹ thuật thư giãn như thiền định, yoga hoặc hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng, hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn. Một nghiên cứu trên Tạp chí Y học Tích hợp cho thấy, những người thực hành yoga ít nhất 3 lần/tuần có cải thiện đáng kể trong việc giảm triệu chứng đầy hơi, chướng bụng và đau dạ dày.

4.3 Dinh dưỡng hợp lý – Nền tảng quan trọng của một hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa. Để hỗ trợ đường ruột hoạt động hiệu quả, cần ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt. Chất xơ không chỉ giúp nhu động ruột hoạt động trơn tru mà còn là nguồn dinh dưỡng quan trọng cho lợi khuẩn đường ruột. Từ đó, kiểm soát tốt một số nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa đến từ chế độ ăn uống.

Mặt khác, việc bổ sung lợi khuẩn từ sữa chua, kim chi, dưa cải hoặc các chế phẩm probiotic có thể giúp duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột, từ đó giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa. Theo một nghiên cứu trên Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Châu Âu, những người tiêu thụ probiotic thường xuyên có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích thấp hơn 30% so với nhóm không sử dụng.

Ngoài ra, cần hạn chế tối đa việc lạm dụng thuốc kháng sinh khi không thực sự cần thiết, vì các loại thuốc này có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và làm suy giảm chức năng tiêu hóa.

5. Kết Luận

Không chỉ thực phẩm hay vi khuẩn mới là nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa, mà còn có nhiều yếu tố bất ngờ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hệ tiêu hóa của bạn. Những thói quen hằng ngày tưởng chừng vô hại như ăn quá nhanh, nhai không kỹ, hoặc vừa ăn vừa xem điện thoại có thể gây áp lực lên dạ dày và giảm hiệu suất tiêu hóa. 

Ngoài ra, căng thẳng kéo dài cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Việc bỏ qua những nguyên nhân này có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng như viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích, trào ngược dạ dày và táo bón mãn tính. Hơn nữa, hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng có thể ảnh hưởng đến cả hệ miễn dịch, tâm lý và sức khỏe toàn thân.

Bệnh viện FV là địa chỉ điều trị các bệnh về tiêu hóa đáng tin cậy với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, giúp xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Trang thiết bị hiện đại và phương pháp điều trị tiên tiến tại FV đảm bảo chất lượng chăm sóc tối ưu cho bệnh nhân. Điển hình nhất là kỹ thuật siêu âm nội soi (Endooscopy Utrasound, viết tắt là EUS), giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả các bệnh lý tiêu hóa. Kỹ thuật EUS có những ưu điểm vượt trội, đảm bảo tính chính xác và an toàn cao. Diễn viên Đàm Phương Linh đã đến Bệnh viện FV để tìm hiểu về kỹ thuật này, xem chi tiết tại video:

Tóm lại, dinh dưỡng cân đối, hợp lý chính là nền tảng để phát triển và duy trì một sức khỏe tốt, giúp chúng ta phòng tránh một số  nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa. Chế độ dinh dưỡng là những quy tắc đảm bảo cho cơ thể được “Ăn đúng, ăn đủ’’, nhằm mang lại sự cân bằng về dưỡng chất, giữ gìn sức khỏe và thể trạng tốt. Bên cạnh đó, đội ngũ bác sĩ Đơn vị Dinh dưỡng và Tiết chế Bệnh viện FV còn nghiên cứu và phân tích giá trị dinh dưỡng của các món ăn, hướng dẫn chế biến thức ăn cho các bệnh nhân gặp rối loạn nuốt, cung cấp những lời khuyên dinh dưỡng giá trị, đầy đủ, chi tiết và đúng lúc cho các bệnh nhân. 

ThS.BS.CKII. Nguyễn Viết Quỳnh Thư (Trưởng Khoa Dinh dưỡng và Tiết chế, Bệnh viện FV) đã chia sẻ về quy trình chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân suy dinh dưỡng, đặc biệt là những bệnh nhân mắc bệnh lý nặng như ung thư, bệnh gan, thận và bệnh tim mạch. Bác sĩ nhấn mạnh rằng việc đánh giá tình trạng dinh dưỡng chính xác và kịp thời là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả điều trị. 

Để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa, việc khám sức khỏe tiêu hóa định kỳ là cần thiết. Hãy đến Bệnh viện FV để được chia sẻ thêm về những nguyên nhân dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa hoặc nhận sự tư vấn, điều trị kịp thời, xây dựng một hệ tiêu hóa khỏe mạnh và chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Liên hệ Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 54 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/

Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Nam Sài Gòn (Phú Mỹ Hưng), Q7, Tp HCM